Concept SF

Concept M is de debuutroman van Aafke Romeijn. Het is een mengeling van stromingen waarbij sciencefictionelementen een rol spelen. In een Nederland in de heel nabije toekomst, waarin de geschiedenis een andere loop heeft genomen. De ziekte kleurloosheid bepaalt een groot deel van het politieke landschap. En met dat vertrekpunt onderzoekt Concept M hoe dit andere Nederland eruit zou kunnen zien.

Dat Nederland is verder heel herkenbaar. Het politieke systeem is anders en er lopen mensen rond met een ingebouwd medicijnkastje. Als je de omgevingen Utrecht of Nijmegen kent, dan zal je zien dat er verder weinig veranderd is. Het verhaal heeft ook wel iets kneuterigs, waardoor het heel Nederlands aanvoelt.

Concept M staat in de boekhandel bij de literatuur, dus stelt ons in feite twee vragen. Hoe genre is het? En heeft dat invloed op hoe het boek voor de rest werkt?

Hoe genre is het?

Het fantastische aspect in dit boek bestaat dus uit een alternatieve geschiedenis en een stuk medische technologie die wij nu niet hebben. De politiek zit nauw verweven met deze maatschappelijke en technische ontwikkelingen. Typisch science fiction voer, zou je denken. Er is een ding waarin het fantastische element voor mij tekortschiet en dat is dat alles al erg vastligt. Er is weinig meer om je over deze toekomst te verwonderen. Alles is zoals het is en alle ontdekkingen en ontwikkelingen zijn al gedaan. Er is nergens een moment waarop je zelf de kans krijgt om te bedenken hoe deze wereld zich zou kunnen ontwikkelen. Tot het einde, dan blijkt pas dat alles toch niet helemaal kant en klaar in elkaar zit, maar dan is het eigenlijk al te laat en is het einde juist te open. Het voelt een beetje alsof je al die tijd in een trein hebt gezeten, maar dat ze vergeten zijn om een eindstation te bouwen, of je dat even zelf wilt doen.

Als we kijken naar de wereldbouw zien we het best waar het voor mij wringt. Ik heb ooit gelezen dat je in fantasy (waarbij science fiction bij mij binnen die definitie valt) de wereld als een levend personage kan zien. Iets om te ontdekken en in meegezogen te worden. Dat gebeurt hier voor mij te weinig. De manier waarop kleurloosheid gebracht wordt is daarin erg interessant gedaan, maar verder beweegt het amper meer. Er is voor mij te weinig te ontdekken aan deze wereld om mijn genre-hart echt sneller te laten kloppen.

Dat wil niet zeggen dat het verhaal niks goed doet. Een van de sterkste punten van het verhaal zit voor mij in de kijk op media en hoe dat in de moderne tijd in elkaar zit. De auteur is zelf actief in zowel traditionele als sociale media en dat merkte ik aan het boek. Er zit veel kennis van die zaken in. Maar er zit niks in wat er niet al is. We krijgen niet een toekomst van de media voorgeschoteld of mogelijkheden die de huidige technologie voorbij gaan. Dit deel van het boek is dus prima uitgewerkt, maar het bevat geen duidelijk science fiction element.

Stijl en plot

De schrijfstijl van Concept M is in het begin heel erg vertellend. Er wordt haast niks aan de verbeelding van de lezer overgelaten en zelfs dingen die overduidelijk zijn worden nog maar eens benoemd om ervoor te zorgen dat je het niet over het hoofd ziet. Er wordt mondjesmaat met metaforen gewerkt en het lijkt vooral belangrijk dat je als lezer aan het handje wordt meegenomen. Naar mate het verhaal vordert wordt dat minder en wordt het boek prettiger om te lezen. Tot er eindelijk de metaforen komen waardoor het de moeite waard wordt, dan gaat het lopen. Een leuke toevoeging, waar stijl en genre-elementen het beste samenkomen is de brochure voor kleurlozen helemaal aan het begin.

Op het plot valt het nodige aan te merken. Zo vallen nuttige vaardigheden zomaar uit de lucht en gebeurt er eigenlijk niks dat de hoofdpersoon tegenwerkt. Ze leeft met haar ziekte en mensen zitten haar dwars, maar er is eigenlijk geen moment dat je eraan twijfelt of ze haar doel gaat halen. Er is wat mysterie op de achtergrond, maar dat blijft naar het einde toe eigenlijk vooral een beetje zweven. Op zich allemaal geen probleem, want dat lijkt ook niet het doel van het boek. Ik denk wel dat als meer van het verhaal aan het plot was opgehangen, de science fiction elementen ook beter uit de verf waren gekomen doordat er meer af had gehangen van wat er nou daadwerkelijk aan de hand is in dit alternatieve Nederland.

Een punt dat beter wordt uitgewerkt in Concept M is de politieke situatie. Daarbij zijn duidelijk verbanden te trekken met problemen die in het werkelijk Nederland zijn, dus dat is een voorbeeld van wereldbouw die niet veel vragen oproept. Maar het werkt wel om onze huidige maatschappij te verkennen. De auteur kiest een interessante invalshoek om de problemen te belichten en komt daarmee goed weg. Als oefening in ethisch denken is het een project dat goed tot zijn recht komt. De alternatieve geschiedenis is de smeerolie die alles goed bespreekbaar maakt, zonder dat je geconfronteerd wordt met onze beladen werkelijkheid. Dit is waar het genre-element het beste tot zijn recht komt.

Conclusie M

Mijn conclusie is dat de verschillende aspecten van het boek niet helemaal goed samenkomen. De stijl is, zeker in het begin, vrij simplistisch, terwijl de thema’s heel volwassen zijn. Het speculatieve aspect ligt te veel vast om er veel in te ontdekken, terwijl het einde juist veel vragen openlaat. Concept M is een interessant boek dat de moeite van het lezen waard is als de maatschappelijke thema’s je aanspreken. Als alternatieve geschiedenis van Nederland is het aardig, maar je moet niet verwachten al te veel uitgedaagd te worden daarin. Het is meer een mooie treinrit dan een verkenningstocht door een ander Nederland, wat ik er wel van had gehoopt.

Als we kijken hoe het werkt als zowel genreverhaal als literair werk, schiet het voor mij in beide iets te kort. Zeker de wereldbouw en het plot zouden sterker kunnen zijn. De belangrijkste toevoeging aan het verhaal is het inkleden van de politiek situatie. Verder komen helemaal aan het begin de elementen het beste samenkomen. De combinatie van genres is wel weer interessant, maar ik blijf zitten met het gevoel dat er meer uit te halen was.