De bizarre plottwist van de Harland Awards

Het is me wat met de wedstrijden in het fantastische genre tegenwoordig. Twee wedstrijden stoppen en degene die doorgaat gaat ineens hele stomme dingen doen. Zo kwam er vandaag het nieuws naar buiten (op een beetje een vreemde manier) dat er geen Harland Awards Boekenprijs uitgereikt wordt. De jury spint dat met het verhaal dat er onvoldoende kwaliteit zat in de werken die op de shortlist stonden. Hun excuus is dat de selectie daarvan volgens andere criteria verliep dan de shortlistjury zelf hanteerde. Een beetje vreemd want het doel van beide jury’s zou moeten zijn om het beste boek uit te kiezen. Natuurlijk is “beste” niet objectief, maar hoe je het ook wendt of keert, zelfs met allemaal slechte boeken is er een de beste.

Niet alleen is de keuze om de prijs niet uit te reiken een vreemde. Het is schadelijk voor het genre. Het is schadelijk voor de organisatie, de wedstrijd en de jury. En boven alles is het schadelijk voor de lezer.

You had one job

We lezen in het reglement:

“Deze Harland Award wordt toegekend aan het beste, oorspronkelijk Nederlandstalige boek van het jaar dat zich in minstens één van de fantastische genrecategorieën (fantasy, sciencefiction, horror of magisch realisme) situeert.”

Hier staat niets over kwaliteitseisen. Er wordt een boek gekozen dat tot het genre behoort en het beste is van de inzendingen. Zo simpel is het. Door geen boek te kiezen laat de jury vooral zien dat ze zichzelf niet serieus neemt. Want hoe kritisch je ook bent naar de ingezonden werken, je kan er prima een uitkiezen die het beste is.

Misschien is het deelnemersveld dit jaar aan de zwakke kant (ik heb niks gelezen van de shortlist, maar er staan namen in van mensen die lang en goed bezig in het genre), dan nog kan je er een laten winnen. Schrijf een vlammend en kritisch juryrapport, maar kies een winnaar. Het gaat er hier niet om dat iedereen goed genoeg is, maar het gaat erom dat er een prijs uitgereikt kan worden. Niet elke Oscarwinnende film is even goed als de andere, maar het vieren van film staat centraal, niet het ego van de jury.

Is er geen boek bij de vijf op de shortlist dat beter is dan de rest? Ik kan het me niet voorstellen. En zelfs als dat zo is, kies er dan een die goed ligt. Maar dit is een uitslag waar niemand wat aan heeft en dat is doodzonde.

Doelen van de Harland Awards

Volgens datzelfde reglement heeft de Harland Awards Romanprijs drie doelen:

• Het stimuleren van Nederlandstalige auteurs in het fantastische genre;
• Het promoten en bekend maken van Nederlandstalige auteurs bij het grote publiek;
• Het stimuleren van het fantastische genre en het aantrekkelijk maken van het genre voor boekhandel en publiek.

Volgens mij worden met de huidige uitslag geen van die doelen gehaald. Hoe zie je eruit bij het grote publiek als je zegt “geen van de boeken in dit genre is goed genoeg”? Hoe stimuleer je boekhandels om genreboeken in de schappen te leggen als je zegt “geen van de boeken in dit genre is goed genoeg”? Hoe stimuleer je lezers om een genreboek op te pakken als je zegt “deze boeken zijn niet goed genoeg”? En boven alles hoe stimuleer je auteurs door te zeggen “jullie boeken zijn niet goed genoeg”?

Ik ben zelf ook van mening dat de kwaliteit van Nederlandse genreboeken in veel gevallen omhoog kan. Maar zijn de Harland Awards het gereedschap waarmee we dat moeten bereiken? Dat lijkt me niet. Een prijsuitreiking moet een viering zijn van het genre. Of zullen we dit jaar ook geen voetbalelftal de Eredivisie laten winnen omdat ze in Duitsland of Engeland toch echt beter voetballen? Nee, daar vieren we het voetbal in Nederland. En een viering is juist wat het genre bij ons ook nodig heeft. De stok om mee te slaan moet er zijn, en die is er ook wel (ik sla graag om me heen). Maar een lekkere wortel mogen we onszelf ook wel eens voorhouden.

Serieus genomen worden

Een van de dingen die me erg steekt aan dit oordeel van de jury is de bezetting ervan. Ik vond het dapper van Auke Hulst dat hij na twee keer de prijs gewonnen te hebben zelf in de jury ging zitten. Het was in mijn ogen een kans om een meer traditionele fantasy- of science fictionroman onder de aandacht te brengen. Dat is dus jammerlijk mislukt.

Laat ik voorop stellen dat ik niet bij het juryoverleg was, dus ik neem aan dat het niet zo gegaan is, maar deze uitslag kan makkelijk geïnterpreteerd worden als Auke Hulst die vindt dat niemand het waard is om hem op te volgen. Ik hoop van harte dat het niet zo is, maar die schijn heb je nu wel tegen.

Er is al kritiek geweest op voorgaande edities van de Romanprijs. En ik kan me heel goed voorstellen dat auteurs en uitgevers nu helemaal deze prijs naast zich laten liggen. Waarom zouden ze meedoen aan een wedstrijd waarvan de kans bestaat dat hij helemaal niet doet wat hij moet doen? Ik zou er zeker goed over nadenken.

En hoe serieus is een wedstrijd te nemen die in het derde jaar van zijn bestaan al vindt dat hij te goed is voor zijn eigen deelnemersveld? Welk bestaansrecht heeft die wedstrijd uberhaupt? In een poging enorm serieus te worden genomen lijkt de Harland Awards zichzelf overbodig gemaakt te hebben.

Hoe verder?

Een flinke pas op de plaats lijkt me het minste dat nodig is. Kritische reflectie van de jury en de organisatie zijn nodig om te bedenken wat de Harland Award Romanprijs nou eigenlijk is. Is het er om het ego van een jury te strelen? Of om de mensen die echt enthousiast zijn over genreboeken in Nederland en Vlaanderen in het zonnetje te zetten, of ten minste serieus te nemen?

Ik denk dat er plek is voor een Romanprijs in de genres, al is het maar om mensen in het zonnetje te zetten die dat verdienen. Ik ben een beetje allergisch voor “maar ze doen zo hun best” om lagere kwaliteit goed te praten. Maar als we het ergens doen, dan is het hier. Laten we vieren wat we hebben, terwijl we via andere kanalen kijken hoe we het beter kunnen doen. Dat hebben we allebei nodig om echt beter te worden.

Ik maak me niet snel zo boos op dit blog als nu en het is niet mijn bedoeling om iemand te beledigen. Maar wat mij betreft is dit echt een schandalige gang van zaken. Als ik ook maar iemand zo ver kan krijgen om zich achter de oren te krabben en zich te realiseren dat dit inderdaad geen geweldig idee was (met gevoel voor understatement) dan wil ik best even tieren.

Ik hoop van harte dat er volgend jaar een Harland Awards Romanprijs is en ik hoop nog veel meer dat we dan een winnaar hebben.